Welkom bij een nieuwe aflevering van ‘Mindful werken’, dé podcast over werken in je eigen tempo. Mijn naam is Lisa Langenkamp en in deze podcast beantwoord ik in iedere aflevering een vraag over mindful werken. Ik deel praktische tips en ervaringen die mij hebben geholpen rust te vinden in een wereld waar de druk om te presteren steeds groter wordt en voldoende niet genoeg is.

De vraag die ik in deze aflevering beantwoord is:

Hoe haal je zingeving en voldoening uit je werk als je een bullshitbaan hebt?

Anoniem

Ik kwam voor het eerst de term ‘bullshitbaan’ tegen toen ik in 2019 een aflevering van VPRO Tegenlicht zag (een aanrader!). Daarin werd de bedenker, de Amerikaanse antropoloog David Graeber, geïnterviewd. Volgens Graeber heb je een bullshitbaan als je het idee hebt dat je werk niks toevoegt. Dus stel je zou een tijdje stoppen met je baan, dan valt het niemand op dat er niets is gebeurt en valt er niks om. Meestal gaat het om kantoorbanen.

Als je denkt ‘Ik ben vast de enige met dit idee’, dan heb je het mis: het schijnt dat ruim één op de vijf mensen in het Westen denkt dat wat ze doen helemaal geen zin heeft. Ik las in een column van Thijs Launspach voor AD dat in Nederland zelfs 38 procent van de mensen aangeeft een bullshitbaan te hebben. Onderschat niet wat de impact is van zo’n baan: mensen raken er namelijk gedemotiveerd van, depressief en je kunt uiteindelijk zelfs een bore out krijgen.

Ik denk dat het vele thuiswerken nóg meer mensen heeft geconfronteerd met dat gevoel van ‘Wat doe ik nu precies? Heeft het wel zin?’. Sinds corona hoeven we niet meer standaard naar kantoor en zijn de praatjes bij de koffieautomaat grotendeels verdwenen. De ‘glamour’ is er als het ware af. Toch geloof ik dat je alsnog voldoening en zingeving kunt ervaren, mits je zelf op onderzoek uitgaat en het initiatief neemt.

1. Creëer afstand

Voor de eerste tip heb ik me laten inspireren door Merel van Vroonhoven, zij was voorzitter van het bestuur van de Autoriteit Financiële Markten (AFM) tot 2019 en maakte daarna de overstap naar het onderwijs. In een aflevering van de podcast ‘Goed werk’ vertelt ze hoe ze tot deze beslissing was gekomen. Zo ging ze af en toe met zichzelf op ‘mini-retreat’. Wat deed ze dan precies? Ze ging bijvoorbeeld een middag naar een museum. Terwijl ze kunst bekeek, vroeg ze zich af op ze nog op de juiste plek zit en welke richting ze in de toekomst op wil gaan. Of ze ging een paar uur meelopen in het onderwijs om te ontdekken of deze omgeving echt bij haar past. Juist door afstand te nemen van haar huidige werk, werd stukje bij beetje haar volgende stap helder. Neem jezelf dus af en toe mee op date. Laat bewust je gedachten de vrije loop en verzet je zinnen. Zo komen de antwoorden op een gegeven moment vanzelf.

2. Leer jezelf beter kennen

Als kind was ik al dol op tijdschriften. Niet alleen om te lezen, maar ik kon er ook uren in knippen en plakken op een zondagmiddag. Dit was voor mij aanleiding om een studie te doen op het gebied van journalistiek en media. Nog steeds ben ik graag bezig met het verzamelen en structuren van informatie. Als ik terugkijk op wat ik heb gedaan, dan loopt deze vaardigheid als een rode draad door mijn carrière.

Om te weten wat jou motiveert, is het belangrijk om terug te blikken op wat je vroeger graag deed. Loopbaancoach Anton Philips omschreef het mooi in ‘De Ben Tiggelaar Podcast’ door te zeggen: “Als je wilt weten wat je in de toekomst met plezier gaat doen, moet je kijken naar wat je in het verleden met plezier hebt gedaan.” Maak daarom eens een lijst met dingen die je graag deed, van toen je klein was tot nu. Zorg dat je concrete voorbeelden hebt. Dus niet ‘Bij de Albert Heijn werken’, maar ‘Klanten helpen in de winkel’. Vervolgens begin je met analyseren:

1. Wat zet je in de top vijf?
2. Wat was jouw rol precies in deze situaties?
3. Wat maakte het zo leuk om te doen?
4. Wat is bij al deze voorbeelden de rode draad?

Neem de tijd om deze lijst te maken en conclusies te trekken. Je begint immers aan een onderzoek, dus het is niet gek als je niet meteen de antwoorden paraat hebt. Betrek ook mensen in je omgeving bij je zoektocht. Op welke momenten zagen ze jou met plezier te werk gaan? Als je zelf ergens middenin zit, is het lastig dit onder woorden te brengen. Gebruik de mensen om je heen dus als spiegel, van je collega’s tot vrienden en familie.

3. Doe aan ‘job crafting’

In veel gevallen kun je je baan net zo veel of weinig betekenis geven als je wilt. Ik zou dan ook niet meteen je (bullshit)baan opzeggen. Zeker als je een kantoorbaan hebt, is er meestal veel ruimte om aan je werk te sleutelen. Oftewel: aan ‘job crafting’ te doen. Stel je ontdekt dankzij de vorige oefening dat je goed bent in ideeën uitvoeren, dan zou je op je werk opdrachten kunnen aantrekken waar het vooral gaat om de implementatie. Hiervoor zul je wel het gesprek moeten aangaan met je leidinggevende. Voel je je hier niet comfortabel bij? Ga dan op zoek naar een coach. Vaak is er meer mogelijk dan je denkt en is iets nieuws zoeken lang niet altijd nodig – het kan zelfs een enorme domper zijn, want het gras is niet altijd groener aan de overkant.

4. Maak gebruik van je natuurlijke talenten

Ooit heb ik een keer een training gevolgd om een programmeertaal te leren. De basis was gelegd, maar ik werd er niet echt warm van. Door er extreem veel uren in te steken, zou ik er op een dag in kunnen uitblinken, maar het kost me meer moeite dan iemand die het binnen no time al in de vingers heeft. Terwijl als ik me juist richt op de dingen die ik van nature al goed kan, heb ik meer plezier in mijn werk en voel ik me ook sneller voldaan.

In het boek ‘De kracht van motivatie’ noemt Philips natuurlijke talenten ook wel ‘gemotiveerde vaardigheden’. Zo zegt hij: “Gemotiveerde vaardigheden vallen op, niet zozeer om wat je ermee kunt bereiken, maar vanwege het gemak waarmee iets bereikt wordt.” Ook kun je volgens Philips pas ergens in uitblinken, als je gebruikmaakt van je natuurlijke talenten. Vraag jezelf daarom af: ‘Wat gaat me zó makkelijk af, dat ik er niet eens bij hoef na te denken?’ Misschien ben jij in een team wel de eerste die kritische vragen durft te stellen of zie jij dat een collega ‘nee’ bedoelt terwijl ‘ja’ uit zijn mond komt. Betrek ook bij deze vraag je omgeving, want anderen zien meestal sneller wat voor jou zo gewoon is.

5. Kijk verder dan je vaste baan

Toen ik iets langer nadacht over deze vraag, vroeg ik me af: ‘Moet je echt alle voldoening en zingeving uit je baan willen halen? Of kan het ook op een andere manier?’ Ik ken genoeg mensen die naast hun vaste baan nog andere hobby’s hebben. Sterker nog: als je me beter kent, dan weet je dat ik ook nog een vaste baan heb. Je kunt je leven zo inrichten, dat je uit verschillende activiteiten plezier haalt. Misschien ben je betrokken bij vrijwilligersprojecten of wil je een tekencursus doen. Ga dus ook buiten je (bullshit)baan op zoek naar datgene waar jij energie van krijgt, dan gaat het balletje vanzelf verder rollen.

Het begin van iets nieuws

Ik denk dat het heel normaal is om jezelf af en toe af te vragen: ‘Wat wil ik nu precies? Zit ik nog op mijn plek?’ Wees je er alleen wel van bewust dat je behoorlijk hoge verwachtingen hebt als je baan voor zingeving en voldoening moet zorgen. En dat we pas sinds de twintigste eeuw zo gefixeerd zijn geraakt met werkgeluk. Ik kan je daarom ook het boek ‘Werkgeluk: de fabels, de feiten en de oplossingen’ van Dajo de Prins van harte aanraden. Zo zegt de schrijver:

Een toestand van permanent genot is trouwens ook niet wenselijk. Negatieve emoties signaleren ons dat er iets niet goed zit, en bewegen ons tot de acties die noodzakelijk zijn voor ons zelfbehoud of ons goede functioneren. […] Zonder negatieve gevoelens valt een mensenleven niet te leven en stelt het weinig voor. Zo lijkt het erop dat we zingeving en engagement ontlenen aan het overwinnen van hindernissen en van de negatieve gevoelens die daarmee gepaard gaan.

Dajo de Prins

De Griekse filosoof Aristoteles zei eens: “Twijfel is het begin van wijsheid.” Zie deze vraag daarom als het startpunt van iets nieuws en vraag jezelf af: ‘Wanneer ben ik tevreden?’ In het praktische boek ‘Een baan om van te houden’ van The School of Life wordt dit ook wel het concept van ‘goed genoeg’ genoemd. De lat hoog leggen is een keuze, maar je kunt in elk geval wel op zoek gaan naar wat jouw baan meer betekenis zou kunnen geven. Deze zoektocht zou zomaar eens tot mooie dingen kunnen leiden.

Boekentips:

• ‘De kracht van motivatie’ – Anton Philips
• ‘Werkgeluk: de fabels, de feiten en de oplossingen’ – Dajo de Prins
• ‘Een baan om van te houden’ – The School of Life
• Al mijn favoriete boeken

Heb jij ook een vraag op werkgebied? Stuur me een bericht en wie weet maak ik er een podcast van!

Ik doe mijn best om waardevolle content te maken. Dit artikel bevat daarom affiliate links. Als je via deze links iets koopt, krijg ik daar een kleine vergoeding voor zonder dat je extra hoeft te betalen. Dankjewel voor je bijdrage!